Dirk van Genderen.NL

Regelmatig ontvang ik vragen over contemplatief bidden en contemplatief Bijbellezen. Jaren terug had ik daarmee een eerste ervaring. Met een groep collega’s moesten we contemplatief aan de gang met een Psalm. Je moest deze Psalm eerst lezen, vervolgens je denken stopzetten en af en toe een woord of een vers uit de Psalm eindeloos herhalen, als een mantra, en dan alert zijn op wat er opkwam in je gedachten.
Het voelde bij mij niet goed, ik ervaarde een soort weerstand, alsof ik geestelijk werd gewaarschuwd daar niet aan mee te doen. Tijd om er eens dieper in te duiken.

Contemplatief gebed vindt soms plaats in de lotushouding.

We hebben het hier niet over ‘stille tijd’. Het is onmisbaar voor je geestelijke wandel met de Heere om de stilte in te gaan, te bidden, in de Bijbel te lezen, met Hem te spreken, naar Zijn stem te luisteren, Hem te eren, te aanbidden.

Op zoek naar ‘De Ene’, een soort vage god
Het contemplatieve gebed gaat terug naar de tijd van de Rooms-Katholieke Kerk in de Middeleeuwen. De mystici waren sterk beïnvloed door het neoplatonisme, een heidense, mystieke religie, gesticht door Plotinus, een volgeling van Plato.
Deze Plotinus leefde tussen 203 en 270 na Christus. Hij veranderde de filosofie van Plato in een religie. De hele werkelijkheid was volgens hem ontstaan door een hogere macht, die hij ‘The One’, ‘De Ene’ noemde. Deze hoogste godheid (met een kleine g!) was volgens Plotinus onbewogen en onoverwinnelijk. Hij zou volstrekt gescheiden zijn van wat er op deze aarde gebeurt.

Dit allerhoogste wezen zou een reeks lagere wezens hebben voorgebracht, met als resultaat een hiërarchie van hemelse wezens, of goden. De neoplatonisten geloofden dat één van deze lagere en (kwade) hemelse wezens de aarde en haar bewoners heeft geschapen. Ze zochten naar een manier om verenigd te worden met de ultieme godheid, ‘De Ene’.
Menselijke taal en rede (denken) werden ontoereikend geacht om ‘hem’ te begrijpen en met ‘hem’ te communiceren. Daarom werd een mystieke ontmoeting bedacht in de vorm van een spiritueel gebed dat werd gekenmerkt door stilte en het stopzetten van het denken over die godheid. Dit werd contemplatie of contemplatief gebed genoemd. Als het iemand niet lukte het denken te stoppen, zou een mantra of gebed telkens herhaald kunnen worden, om de gedachten te concentreren op het doel ervan, de mystieke vereniging of ontmoeting met ‘De Ene’.

Hemelse hiërarchie
Dit ‘beeld’ van God en deze vorm van gebed vonden ingang in de Middeleeuwse Kerk door geschriften uit de zesde eeuw van een Syrische monnik. Hij schreef onder andere het boek ‘Over de hemelse hiërarchie’, waar hij op neoplatonische wijze de hemelse wezens onderzocht en onderverdeelde in rijen van drie, met elk weer drie onderverdelingen. Zo kwam hij tot serafijnen, cherubijnen, tronen, heerschappijen, deugden, krachten, engelen, aartsengelen et cetera.
Volgens deze schrijver, onder het pseudoniem van Dionysius de Areopagiet (Handelingen 17:34), vormden deze een oplopende ladder of hiërarchie van hemelse wezens die naar de troon van God leidden. Door mystiek contemplatief gebed zou men via deze ladder met God verenigd kunnen worden.

De geschriften van deze monnik werden de grondslag voor de mystieke beweging in de Middeleeuwse Kerk. Zijn geschriften werden geciteerd door bisschoppen en enkele van de beroemdste theologen uit die tijd, onder wie Thomas van Aquino. Hierdoor ontstond grote bewondering en waardering voor spirituele ervaringen en openbaringen als gevolg van contemplatief gebed.
Een eerste duidelijke waarschuwing is hier zeker op z’n plaats. Contemplatief gebed is gericht op menselijke inspanning en geworteld in een heidense niet-christelijke opvatting over God. Het menselijke verstand moet worden uitgeschakeld – dat lees je trouwens nergens in de Bijbel – waardoor de geest van degenen die dit beoefenen, open komt te staan voor andere geesten dan de Heilige Geest, misleidende geesten, in de Bijbel ook wel ‘engelen van het licht’ genoemd (2 Korinthe 11:13-15).

Nieuwe openbaringen
Nieuwe openbaringen, die contemplatieve bidders in gedachten krijgen, werden vaak hoger gewaardeerd dan de openbaring die Gods Woord ons schenkt. De bidder wordt belangrijker dan de Heere Jezus. Het wordt een soort nieuwe profeet, wiens boodschap niet meer wordt getoetst aan de Bijbel. Zo kan de contemplatieve bidder een valse profeet worden.
Hans Kung, een veel gelezen rooms-katholieke theoloog, schreef heel kritisch over deze beweging: ‘Het is opvallend hoe zelden Christus verschijnt in al deze ‘openbaringen’, ‘verschijningen’ en ‘wonderen’. Rooms-katholieken die elke nieuwe ‘openbaring’ geloofden, ontdekten vaak dat het fantasie of bedrog bleek te zijn. Velen zochten naar sensatie, naar de laatste verslagen van wonderen, terwijl ze nog nooit de Schriften hadden gelezen van kaft tot kaft. (Hyatt, Angels of Light, 103)

Ook worden bij het contemplatieve gebed vaak speciale ademhalings- en houdingstechnieken (de lotushouding) gebruikt en voorgeschreven vormen van meditatie. Zo raadt de monnik Gregory Palamas (13e eeuw) aan om de kin op de borst te laten rusten en de ogen op de navel te richten. Maar dit stimuleert alleen maar het gericht-zijn op het ik, in plaats van op God.

Opwekkingen ontstonden niet uit contemplatief gebed
De grote opwekkingen in de 18e eeuw in Engeland en Amerika ontstonden niet vanuit contemplatief gebed, maar uit intens gebed tot de Heere en studie van de Schrift. John en Charles Wesley gaven vele avonden aaneen Bijbelstudies.
George Whitefield, die door zijn prediking – door Gods genade – Engeland en Amerika geestelijk wakker riep, leefde in en sprak uit de Schrift. Hij schreef eens: ‘Ik las de Heilige Schrift op mijn knieën en legde alle andere boeken opzij, en probeerde elke regel en elk woord te bidden.’ (Hyatt, Revival Fire, 25)

Ook de opwekking van de Azusa-straat, de geboorte van de pinksterkerken, was geworteld en gegrond in de studie van Schrift. De leiders van deze opwekking schreven in 1907: ‘We toetsen alles aan de hand van het Woord, elke ervaring moet in overeenstemming zijn met de Bijbel. Sommigen vinden dat we hierin te ver gaan, maar als we te dicht bij het Woord geleefd hebben, zullen we dat met de Heere bespreken als we Hem in de lucht ontmoeten.’ (Hyatt, Revival Fire, 27)

Contemplatief gebed leidt eerder van de Schrift af dan dat het dichter bij de Bijbel brengt. Het focust op je eigen ik, op persoonlijke ervaringen, in plaats van op de Heere Jezus.
Het contemplatieve gebed kom je nergens in de Bijbel tegen. Er worden geen gebedstechnieken of gebedshoudingen voorgeschreven. Er wordt nergens gesproken over het stilzetten van je denken.
Integendeel, bidden is spreken met je Vader in de hemel, met de Heere Jezus, in een relatie. ‘Abba, Vader.’ Het is geen mystiek gebeuren met één of andere vage godheid.

Wanneer u bidt, zeg dan…’
Wanneer de discipelen in Lucas 11 aan de Heere Jezus vragen om hun te leren bidden, antwoordt Hij eenvoudig: ‘Wanneer u bidt, zeg dan…’ Dat staat haaks op het contemplatieve gebed, waarin je moet zwijgen, je gedachten stilzetten en telkens dezelfde woorden als een mantra uitspreken, waardoor je in trance kunt raken.

Let ook op hoe de eerste christenen baden. Lees daarover in Handelingen, lees de gebeden van Paulus. Het zijn indringende gebeden, eerbiedige gebeden, door de Geest geleid, waarin het denken van de bidders voluit is betrokken.
Er gebeurden wonderen, de Heere sprak tegen hen, gebeden werden verhoord. Ze maakten concreet hun noden aan de Heere bekend, ze aanbaden Hem, ze dankten Hem.

Dit is ook de weg die wij mogen gaan. Als u gebruik maakt van het contemplatieve gebed, breek ermee. Dat vraagt de Heere niet van ons. Met volle vrijmoedigheid mogen we naderen tot de troon van de genade, zegt Hebreeën 4:16. Het contemplatieve gebed is een surrogaat voor de vervulling met de Heilige Geest, de Geest van de genade en van de gebeden, Die ons in alle waarheid wil leiden en ons richt op de Heere Jezus. In 1 Korinthe 14:15 lezen we: ‘Ik zal met mijn geest bidden, maar ik zal ook met mijn verstand bidden.’

We hebben een liefhebbende Vader in de hemel aan Wie we alles mogen vertellen. De Heere zal recht doen aan Zijn uitverkorenen, die dag en nacht tot Hem roepen (Lukas 18:7). Leef met de Heere Jezus, wandel met Hem, spreek met Hem en luister naar Hem.

Dirk van Genderen
(Met dank dr. Eddie Hyatt, ‘Angels of Fire’ en ‘Revival Fire’)